4 mei toespraak burgemeester

"Vanavond herdenken we onze oorlogsslachtoffers. Op deze bijzondere plek bij een monument dat is opgeknapt en weer lang mee kan. Om ons steeds weer te herinneren aan de verschrikkingen van de oorlog, die al zo lang geleden plaatsvond maar nog altijd heel belangrijk is om te herdenken .

Morgen vieren we dat we inmiddels 80 jaar in vrijheid leven. Vrijheid! Vrijheid die wij vanzelfsprekend vinden. Dit in tegenstelling tot heel veel andere plekken op de wereld. We herdenken de slachtoffers. Maar we gedenken ook in dankbaarheid diegenen die ons die vrijheid brachten en dit vaak met het offer van hun eigen leven moesten bekopen. Zoals de piloot Jack Crane die met zijn vliegtuig hier voor de kust van Zandvoort werd neergeschoten en wiens geschiedenis pas kort gelden via zijn familie tot ons kwam.

Beste mensen: Vrijheid moeten we koesteren. We moeten er elke dag voor vechten. In herinnering aan diegenen die voor onze vrijheid vochten. Zeker nu de laatste overlevenden ons gaan ontvallen.

De generatie die de oorlog meegemaakt heeft sprak er niet over. De volgende generatie vroeg er niet naar. De derde generatie stelt nu de vragen: wat deed mijn opa of oma in de oorlog? Ze stellen deze vragen niet om te oordelen naar goed of fout, maar om zich bewust te zijn van de eigen geschiedenis. Centraal staat het “Waarom”, “Hoe heeft dit kunnen gebeuren?” en “Wat had ik zelf gedaan in die situatie?” Door je geschiedenis te kennen, ken je ook jezelf en leer je.

80 jaar geleden werd Zandvoort bevrijd. Ons dorp was fysiek  zwaar aangetast. Maar niet alleen fysiek. Ook mentaal hebben de oorlogsjaren een zware last gelegd op onze gemeenschap. Zelfs nu nog zijn  de herinneringen aan die tijd ook  op vele plekken voelbaar. In de Stationsstraat was café De Leeuw gevestigd. Op 13 maart 1942 moesten ongeveer 450 joodse inwoners, waaronder meer dan 200 kinderen zich daar verzamelen. Ze mochten alleen handbagage meenemen. Zij werden verdeeld in 3 groepen en liepen vervolgens in een stoet vanaf het café naar het station. Hier vertrokken de treinen richting Amsterdam. Vandaar gingen ze naar Westerbork en de vernietigingskampen.

Vorig jaar bij de plaatsing van de Stolpersteine in de Kostverlorenstraat sprak ik met een – inmiddels hoogbejaarde - buurjongen over zijn Joodse vriendje. Hij vertelde me dat hij hem die dag nog uitgezwaaid heeft: “Ik heb hem daarna nooit meer gezien”. Het voormalige café waar ze zich moesten verzamelen en het station staan er nog. Het café is tegenwoordig een koffieshop. Op weg van mijn woning in de Admiralenbuurt naar het Raadhuis loop of fiets ik er vaak langs. Als ik dan bedenk hoe het die dag moet zijn gegaan, zie ik de stoet lopen en krijg er telkens weer de koude rillingen van.

We zijn verplicht om deze verhalen te vertellen.

Het Zandvoorts Museum heeft deze week de documentaire ‘Het verborgen verleden van Zandvoort’ online gezet. Deze film was vorig jaar alleen als onderdeel van de bunkertentoonstelling te zien. Ooggetuigen vertellen ons wat er in de oorlog in ons dorp gebeurd is. Ik vind het goed dat iedereen dat nu kan zien. We zijn namelijk verplicht om deze verhalen te vertellen. En dat is hard nodig. 

We zien in onze wereld een sterke groei naar autocratie en het beperken van vrijheden. Wat er op dit moment in de VS gebeurt, tart elke beschrijving. Het land waar vrijheid het bestaansrecht is, geeft zich over aan een brute macht die bezig is de fundamenten van rechtsgelijkheid en rechtsbescherming af te breken. 
Maar overal in de wereld liggen democratieën onder vuur. Free Press Unlimited heeft net een rapport uitgebracht waarin duidelijk wordt aangetoond dat de vrije pers in de hele wereld steeds verder onder druk staat. En dat is niet alleen iets van ver van ons bed. Het gebeurt ook in Europa. Kijk naar Duitsland waar net een pijnlijk oordeel is geveld over het ondemocratische karakter van de tweede partij van dat land. Maar ook in Nederland kennen wij partijen die openlijk hun pijlen richten op de wetenschap, de vrije pers en de gerechtelijke macht. En dus de fundamenten van onze democratie en vrijheden aantasten.

Er wordt gezegd dat we steeds meer polariseren. Ik geloof daar niet in, ik geloof nog steeds dat de gematigde mensen die het beste voor zichtzelf én hun omgeving willen zwaar in de meerderheid zijn. En dat we juist die groep niet moeten laten overstemmen door het ongenuanceerde verhaal op de flanken.

Laten we leren van 80 jaar geleden. En dus onze vrijheid nooit opgeven ten behoeve van de grootste monden.

Laten we het niet accepteren dat het openlijk discrimeneren van mensen uit de LHBTI-gemeenschap steeds meer genormaliseerd lijkt te worden. Dat geweld en bedreiging tegen de komst van een opvanglocaties voor vluchtelingen genormaliseerd wordt. En laten we niet accepteren dat zelfs in ons land vrouwenrechten ineens weer bevochten moeten worden.  Het is allemaal veel te veel waard om niet pal voor te staan.

We hebben de plicht om onze hand uit te steken naar mensen die niet in vrijheid leven. Maar helaas, ik hoor ook in onze samenleving geluiden die sluimeren en steeds meer hardop gebezigd worden. Mensen die gevlucht zijn voor oorlog in het Midden-Oosten en Afrika, en in ons land asiel krijgen, worden gelukszoekers of profiteurs genoemd. Zij krijgen de schuld van onze woningnood of andere maatschappelijke problemen.

Geachte aanwezigen
80 jaar vrijheid, maar:

• Generaals in talkshows op TV vertellen dat we ons op een conflict moeten voorbereiden.
• 2,3 miljoen jongeren in ons land krijgen een brief van Defensie met een vragenlijst: zou jij het leger in willen?
• Vorige maand werd voor het defensiepersoneel een zogenoemde dagorder afgekondigd: sta zo snel als mogelijk paraat voor een eventuele inzet.

80 jaar vrijheid, maar:

• Er is nog steeds oorlog in Oekraïne en we horen over de dreiging van Rusland naar andere landen.
• We hebben zorgen over een atoombom in Iran en Noord-Korea en kijken met afschuw naar wat er op de Gazastrook gebeurt. 
• China aast op Taiwan en er wordt openlijk getwijfeld of we nog op Amerika kunnen rekenen in tijden van conflict.

En, het is niet allemaal ver weg. Ook heel dichtbij: afgelopen maandag was er een cyberaanval op gemeentelijke websites; opgeëist door een pro-Russische hackersgroep.

Geachte aanwezigen, u kent mij als een optimistisch mens, maar laten we alsjeblieft van de geschiedenis leren. We zijn het aan degenen die hun leven lieten voor onze vrijheid verplicht. Immers, haat en uitsluiting begint niet op 1 moment. Het sluimert, komt op en wordt – bijna ongemerkt – steeds erger. Laten we dus waakzaam zijn en blijven. Vrijheid begint waar intolerantie en ongelijkheid eindigt. Waar we niet meer verdraagzaam zijn en anderen aanmerken als schuldigen.

Respect, een uitgestoken hand en met elkaar in gesprek blijven zijn de basis voor een samenleving waarin we in vrijheid leven. Vrijheid waarvoor we samen moeten blijven vechten. Ik reken op u."